اسپلیت تی یک اتصال سه شاخه است که در انشعاب گیری از خطوط لوله مورد استفاده قرار می گیرد. این اتصال یکی از سری فیتینگ های متعددی است که معمولاً برای انشعاب گیری از خط لوله استفاده می شود، و از قضا به دلیل استحکام و توان بالای خود، بیشتر از سایر اتصالات مورد استفاده قرار می گیرد. اسپلیت تی را می توان به انحاء مختلف و برای کاربردای متنوع طراحی و ساخت. طبیعتاً فرایند ساخت نیز بستگی به نوع کارایی و کاربردی دارد که روی خطوط لوله می بایست اعمال شود. متغیرهای زیادی تعیین کننده انتخاب نوع اتصال اسپلیت تی خواهند بود که بررسی تمام آن ها از اهم وظایف تیم طراحی و ساخت این اتصال محسوب می شود.
پیش از همه وظیفه تیم طراحی تعیین و انتخاب نوع اتصال است. ابتدا به ساکن مطالعات لازم در این راستا انجام می شود که اصولاً چه نوع اتصالی برگزیده شود. در شرایط مختلف بر حسب وضعیت خطوط لوله وسیال ممکن است استفاده از اتصالات دیگر به غیر از اسپلیت تی مثمر ثمرتر باشد. در این شرایط باید به سراغ این اتصالات رفت. حال و پس از انجام مطالعات، در صورتی که طرح امکان سنجی به انتخاب اسپلیت تی به عنوان بهترین اتصال منتهی شد می بایست اقتضای کار و بر حسب آن طراحی و مهندسی فرایند ساخت اسپلیت تی مورد توجه قرار گیرد.
ساخت نوع اتصال بستگی به جنس لوله، ضخامت لوله، فشار سیال، دمای سیال و مواردی از این دست دارد. در این خصوص می توان متغیرهای گوناگون و تأثیری که هر یک درساخت اسپلیت تی می توانند داشته باشند را به شرح زیر برشمرد. لازم به ذکر است موارد اشاره شده خطوط اصلی و کلی فرایند طراحی و ساخت را تعیین می کنند و فرایندهای مذکور در خصوص هر سفارش و هر پروژه خاص شرایط خاص خود را دارد که فقط باید در همان موقعیت مورد بررسی قرار گیرد:
در خصوص جنس لوله باید مطابقت جنس اتصال با جنس لوله مورد بررسی قرار گیرد. این امر از دو حیث حائز اهمیت است؛ اول این که اتصال اسپلیت تی باید توان این را داشته باشد که فشار ناشی از لوله را تحمل کند. بخش بریده شده لوله توازن و تعادل آن را از بین می برد و لوله تحت کشش و تنش از ناحیه بریده شده خواهد بود. اتصال اسپلیت تی باید به نحوی باش که این فشارهای جانبی را تحمل و از تغییر شکل و از هم ریختن تقارن لوله ممانعت کند. لوله باید به همان شکلی که هست باقی بماند و این وظیفه اتصال اسپلیت تی خواهد بود که شکل لوله را حفظ کند. جنبه دوم این است که باید بررسی شود که نحوه اتصال اسپلیت تی روی لوله به چه طریقی است. اگر جنس لوله به گونه ای باشد که جوشکاری روی آن ممکن است، بهترین راه انتخاب متریال اسپلیت تی از جنس لوله خواهد بود. در این صورت اتصال ساخته شده را روی لوله جوشکاری می کنند. اما اگر لوله از جنسی باشد که جوشکاری روی آن مقدور نباشد باید از اتصالات مکانیکی که به صورت پیچ و مهره ای روی لوله متصل می شوند استفاده کرد. بنابراین در این شرایط ساخت اتصال مکانیکی در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ضخامت لوله مؤلفه دیگری است که اتصال اسپلیت تی باید در مقابل آن نیز مقاوم و انعطاف ناپذیر باشد. هر چقدر ضخامت لوله بیشتری باشد سختی اتصال ساخته شده نیز می بایست بیشتر شود. در این خصوص جنس اتصال، ضخامت آن، نحوه جوشکاری قطعات آن روی همدیگر و عواملی از این دست تعیین کننده هستند.
فشار و دمای سیال دیگر متغیرهای تعیین کننده ساخت اسپلیت تی محسوب می شوند. چنان که آشکار است، هر چقدر فشار سیال بالاتر باشد فشاری که بر ناحیه بریده شده و انشعابی لوله وارد می شود بیشتر خواهد بود. علاوه بر این، فشاری که خود اتصال نیز از جانب سیال تحمل می کند نیز فزونی خواهد یافت. اتصال باید به گونه ای ساخته شود که در مقابل این فشارها ضریب تحمل لازم را داشته باشد. در غیر این صورت هم ناحیه انشعابی لوله اصلی و هم خود اتصال انشعابی دچار آسیب خواهند شد و مجموعه با مشکلاتی آشکار رودر رو می شود. وظیفه تیم طراحی اتصال این است که در محاسبات ساخت این متغیر را نیز در نظر بگیرد.
از طرفی می دانیم که اتصال در محل نصب شده آزاد نخواهد بود، بلکه روی آن یک ولو نصب شده و روی ولو هم لوله انشعابی جدید کار گذاشته خواهد شد. مجری عملیات ساخت اسپلیت تی باید این متغیرها را در نظر داشته باشد. وزن ناشی از ولو و لوله می بایست به یک نحوی مهار شود. این کار را یا می توان از طریق ساپورت هایی که وزن را از روی اتصال به خود منتقل می کنند، و یا با مستحکم سازی خود اسپلیت تی انجام داد . در این خصوص نیز تدابیر ویژه باید اندیشیده شود تا نه اسپلیت تی، نه خط لوله اصلی، نه ولو نصب شده و نه خط لوله انشعابی جدید از این محل دچار آسیب نشوند.
عوامل ذکر شده مؤید این نکته مهم است که طراحی اسپلیت تی اهمیتی کمتر از ساخت این فیتینگ خط لوله ندارد. مجری کار به همان میزان که به فاکتورهایی نظیر استخدام جوشکار متبحر برای ساخت split tee توجه دارد، باید در خصوئص انتخاب مهندسین و طراحان کارکشته خط لوله نیز حساس باشد. تیم طراحی باید تسلط و دانش کافی جهت تجزیه و تحلیل متغیرهای تعیین کننده بر روی این فیتینگ را داشته باشد. باید به این نکته واقف باشد که انتخاب یک طراح مناسب برای ساخت اسپلیت تی تا چه میزان می تواند بر کیفیت کار و اطمینان محصول ساخته شده تأثیر بگذارد.
عوامل ذکر شده خلاصه ای ای از متغیرهای دخیل در فرایند ساخت اسپلیت تی بودند که برشمرده شدند. بدیهی است شاخص های دیگری نیز در طراحی و ساخت این اتصال دخیل هستند که در نوشتارهای آسنده با تفصیل بیشتر بدان ها پرداخته خواهد شد.