معرفی اتصال اسپلیت تی مزایا و معایب آن

اسپلیت تی اتصال سه راهی است که از دو بخش ۱- پد بالایی و پد پایینی، ۲- نیپل و فلنج، تشکیل  می شود اسپلیت تی به دو روش مکانیکی و جوشی به لوله متصل می شود. ولی برای اتصال اسپلیت تی به لوله، ترجیحاً از روش جوشکاری استفاده می کنند. اتصال اسپلیت تی جزئی از اتصالات دائم خط لوله است، یعنی بعد از اتمام عملیات هات تپ و تحویل انشعاب بر روی لوله متصل می ماند.

ساخت split tee بر اساس مشخصات لوله و سایز انشعاب مورد نیاز صورت میگیرد. از آنجایی که اسپلیت تی باید فشار زیادی را تحمل کند (فشار سیال درون لوله و فشار لوله و تجهیزات متصل به آن) نحوه ساخت آن بسیار حائر اهمیت است.

اتصال اسپلیت تی
اتصال اسپلیت تی

 ساخت split tee به طور کلی به شرح زیر است :

  • سازنده اتصال اسپلیت تی سایت و محل انشعاب گیری را بررسی می کند. طی این بررسی اطلاعاتی نظیر فشار اسمی و واقعی بدست می آید هم چنین سازنده نیز سایر پارامترهای مورد نیاز را اندازگیری می کند.

در مرحله بعد سازنده اسپلیت تی ضخامت اسمی لوله را دریافت می کند و سپس تست ضخامت سنجی را روی لوله انجام می دهد و فشار واقعی سیال را نیز بدست می آورد. عمر لوله و میزان صدمه به لوله مانند فسودگی  نیز مورد بررسی قرار می گیرد در صورت بالا بودن میزان فرسودگی بهتر است عملیات هات تپ روی آن انجام نشود.

از دیگر مواردی که در حین بازرسی باید بدان توجه کرد محل نصب اسپلیت تی است. محل نصب اسپلیت تی باید فضای کافی  برای نیروی کار و خود اتصال داشته باشد. داشته باشد مثلا گاهی ممکن است که سر زانویی خط لوله در محلی قرار داشته باشد که امکان نصب اتصال اسپلیت تی بر روی آن وجود نداشته باشد. از دیگر نکاتی که مهم است محل اختصاص داده شده برای نصب اسپلیت تی است. اگر در محیط های حساس و خطرناک مانند محیط هایی که مواد شیمیایی در آن وجود دارد و محل نصب اسپلیت تی در نزدیکی ابزارهای اندازگیری دقیق و تجهیزات کنترل و بازرسی  های حساس باشد باید دقت زیادی برای نصب آن به کار برد تا به آن ها آسیبی وارد نشود.

  • با توجه به اطلاعات بدست امده از بازرسی سایت، مهندسین طراحی با استفاده از نرم افزارهایی مانند catia و solidworks و طبق دستورالعمل های استاندارد جوشکاری به ساخت اتصال اسپلیت تی می پردازند.
  • مهندسین و طراحان نتیجه و یافته های خود مانند سایز لوله ، سایز انشعاب ، مواد سازنده ، تجهیزات مورد نیاز برای نصب اسپلیت تی و غیره را به صورت دقیق مکتوب می کنند تا اپراتور های اجرایی بتوانند به بهترین شکل اسپلیت تی را روی لوله متصل کنند.
  • مهندس ناظر در تمام مراحل خروجی ها را بررسی می کند تا مشکل و نقص فنی نداشته باشند.
  • بعد از اتمام ساخت اسپلیت تی عملیات تنش زدایی حرارتی روی آن انجام می شود زیرا در حین ساخت اسپلیت تی سطح آن به خاطر حرارتی که در حین ساخت به آن وارد شده یکنواخت نمی باشد برای مثال قسمتی هایی که حرارت مستقیم و بیشتری به انها خورده دچار ناهمگونی و فرورفتگی میشود. با تنش زدایی حرارتی این عیوب برطرف و سطح اسپلیت تی یکنواخت و همگون می شود.
  • پس از تنش زدایی حرارتی بر روی اتصال تست فشار و تست جوش انجام می دهند. تست جوش خط لوله بسیار حائز اهمیت است و نشان می دهد که آیا در فشار مورد نظر تحمل کشش و غیره توسط اسپلیت تی وجود دارد یا خیر. در صورت وجود اختلال باید آن را رفع کرد. سازنده اتصال وظیفه نصب اسپلیت تی را بر عهده دارد.

طراحی و ساخت اسپلیت با توجه به نوع سیال متفاوت است، به عنوان مثال برای سیال های پر فشار از فول سدل استفاده می کنند که به خاطر عایق بندی خود تحمل فشار بالاتری نسبت به اتصال اسپلیت تی دارد.

  • اتصال اسپلیت تی مطابق با استانداردANSI /ASME B31.8 ,B 31.1, B31.2, B31.3 طراحی و در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد.
  • اسپیلیت تی برا لوله با سایز ۶ اینچ تا ۵۶ اینچ وجود دارد.
  • فشار اسپلیت تی مطابق با استاندارد ANSI CLASS 150 TO ANSI CLASS 900 طراحی می شود. در صورت نیاز اسپلیت تی با فشار بالای ۹۰۰ نیز ساخته می شود.

به طور کلی از اتصال اسپلیت تی در زمینه های مختلفی مانند موارد زیر استفاده می کنند:

  • وروردی انشعاب جدید
  • جلوگیری از کشیده و خراب شدن قسمت بریده شده لوله
  • ورودی جدید برای نصب تجهیزات کنترلی و ابزارهای دقیق اندازگیری
  • برای مسدود کردن خط لوله
  • برای قسمتی از لوله که خراب شده است
  • برای نصب تجهیزات و ابزارهای مورد نظر بر روی لوله

معایب و مزایای استفاده از اتصال اسپلیت تی

مزایا:

  1. این اتصال به صورت کامل لوله را می پوشاند و به عبارت دیگر تمام محیطی است از این رو توانایی مقاومت در برابر فشار بالایی که از سیال و خط لوله اعمال می شود را دارد.
  2. برای لوله هایی که ضخامت بالایی دارد اتصال اسپلیت تی کاربرد فراوانی دارد. قسمت بریده شده لوله نیازمند اتصالی است که بتواند فشار را تحمل و از دفرمه شدن لوله جلوگیری کند بنابراین این اتصال با میزان تحمل بالایی که دارد بسیار مناسب است.
  3. زمانی که ضخامت لوله بسیار کم است، برای اطمینان بیشتر از اتصال اسپلیت تی استفاده می کنند.
  4. برای اتصالات سایز به سایز و reduse سایز استفاده میشود که علت به کار گیری آن تحمل فشار بالای سیال است.

معایب:

  1. اسپلیت تی وزن بسیار بالایی دارد و چون مسنقیم به لوله متصل می شود به مرور زمان ممکن است باعث کج شدن لوله شود. در این شرایط که وزن اتصال اسپلیت تی و تجهیزات دیگری که بر روی آن متصل میشوند بالا است می توان با استفاده از اهرم های فلزی و یا سازه های بتنی، پایه ای درست کرد و زیر لوله نصب کرد.
  2. جوشکاری اسپلیت تی نسبت به جوشکاری بقیه اتصلات دشوارتر است. حرارت ناشی از جوش و میزان مذاب جوش باید در حدی باشد که به لوله آسیبی وارد نشود.
  3. برای جابجایی اسپلیت تی از جرثقیل استفاده می کنند و دلیل این امر وزن بالای این اتصال است. نصب split tee توسط جرثقیل کار دشواری است.

اسپلیت تی و تست فشار هیدرواستاتیک

اسپلیت تی اتصال سه راهی خط لوله است که درعملیات انشعاب گیری از خطوط لوله به روش هات تپ مورد استفاده قرار می گیرد. این اتصال در نحوه ی پوشش دهی خط لوله در منطقه ی خروجی انشعاب بهتر از دیگر اتصالات نظیر ولدولت و غیره عمل می کند. بنابراین می توان گفت استحکام آن نیز نسبت به انوع اتصالات خطوط لوله بالاتر است. استفاده از اتصال اسپلیت تی در اکثر پروژه های هات تپ به چشم می خورد و دلیل این امر کیفیت بالا و استحکام فوق العاده این اتصال است.

یکی از مهم ترین نکاتی که باید در نصب اسپلیت تی مورد توجه قرار داد، مبحث تلرانس فشار و عدم نشتی سازه بر روی خط می باشد. به بیان ساده تر، اتصال اسپلیت تی باید به گونه ای بر روی خط لوله نصب شود که هیچ گونه نشتی و نقص فنی پس از اینکه تحت فشار سیال قرار می گیرد، رخ ندهد. به منظور اطمینان از عدم نشتی اسپلیت تی و تلرانس فشار آن، از تست فشار هیدرواستاتیک استفاده می شود.

اسپلیت تی و تست فشار هیدرواستاتیک
اسپلیت تی و تست فشار هیدرواستاتیک

تست فشار هیدرواستاتیک از اتصال اسپلیت تی

اتصال اسپلیت تی به دو روش مکانیکی و جوشی بر روی لوله نصب می شود. در صورتی که خط لوله از جنس فولادی و آهنی و دیگر آلیاژهای فلزی باشد، این اتصال را با استفاده از عملیات جوشکاری بر روی خط لوله نصب می کنند. در صورتی که جنس لوله از نوعی باشد که اجرای عملیات جوشکاری بر روی آن میسر نباشد، نقشه ی اتصال را به صورت مکانیکی طراحی می کنند و آن را با سیستم های ویژه آب بندی و نیز پیچ و مهره بر روی خط لوله نصب می کنند.

پس از نصب اتصال بر روی خط لوله، ولو (شیر) را نیز بر روی اتصال نصب می کنند. اتصالات به تنهایی نمی توانند سد راه سیال شوند، اما در صورتی که ولو بر روی آن ها نصب شود می توان مسیر سیال را مسدود کرد و مانع از جریان یافتن آن شد.

لازم به ذکر است در صورتی که اتصال از نوع جوشی باشد، پس از اتمام عملیات جوشکاری، باید تست جوش را بر روی اسپلیت تی اجرا کنیم تا از کیفیت جوش و عدم وجود تخلخل درون آن اطمینان کسب کنیم. در صورتی که صحت و کیفیت عملیات جوشکاری تأیید شد، آنگاه می توان ولو یا شیر صنعتی را بر روی اتصال نصب کرد.

ولو در حین نصب بر روی اتصال، در حالت بسته قرار دارد. در این حالت تیم اجرایی عملیات آماده اخذ تست هیدرواستاتیک می شوند. در تست هیدرواستاتیک، سیستم ولو و اتصال اسپلیت تی را تحت فشار قرار می دهیم و موضوع تحمل و عدم نشتی این دو سازه را مورد ارزیابی قرار می دهیم. به منظور اجرای تست هیدرواستاتیک از آب به عنوان سیال استفاده می کنیم.

یکی از پارامترهایی که اعضای اجرایی عملیات هات تپ پیش از شروع عملیات از آن مطلع اند، فشار سیال درون خط می باشد. این پارامتر ویژگی ها و حد و حدود روند کاری و همچنین کلاس بسیاری از تجهیزات مورد استفاده در عملیات هات تپ را برای ما مشخص می کند.

در تست فشار هیدرواستاتیک نیز از این مؤلفه استفاده می شود. به طوری که پس از در نظر گرفتن فشار سیال، فشاری در حد ۵۰ psi بیشتر از فشار سیال را بر سیستم ولو و اتصال اسپلیت تی اعمال می کنیم تا از استحکام، مقاومت و عدم نشتی این سیستم اطمینان یابیم.

به عنوان مثال فرض کنید فشار سیال درون خط به میزان ۳۵۰ psi در اطلاعات اولیه عملیاتی ثبت شده است. بنابراین پس از بستن ولو بر روی اتصال و در حین اجزای تست هیدرواستاتیک باید سیستم را به میزان ۴۰۰ psi تحت فشار قرار دهیم.

اینکه میزان فشار در تست هیدرواستاتیک بیشتر از فشار سیال اعمال می شود، به این دلیل است که مطمئن شویم سیستم اتصال و ولو توانایی تحمل فشار سیال را که در بازه ی پایین تری هست، دارد.

دستورالعمل تست هیدرواستایک سیستم اسپلیت تی و ولو

سیستم ولو و اتصال در کنار یکدیگر، سیستم یا محفظه ای را تشکیل می دهند که می توانند تحت فشار قرار گیرند. ابتدا ولو را چک می کنیم تا در حالت بسته قرار داشته باشد. سپس گیج فشار را به این سیستم متصل می کنیم. پس از این مرحله سیال (آب) را با فشار مورد نظر برای تست، وارد سیستم خواهیم کرد. در صورتی که عقربه ی گیج فشار بدون نوسان تا مقدار معین بالا رود و هیچ گونه نشتی رخ ندهد، تست هیدرواستاتیک به درستی انجام شده و سیستم بدون نقص است. اما در صورتی که عقربه فشارسنج بالا نرود و دارای نوسان باشد، نشانه عیب در روند اجرای تست و نیز نقص در سیستم خواهد بود. نقص در سیستم نیز می تواند به صورت نشتی قابل مشاهده باشد و در برخی موارد نیز ممکن است نشتی به صورت نامحسوس رخ دهد. در این صورت تیم اجرایی باید نشتی یا نقص فنی سیستم اسپلیت تی و اتصال را بازبینی کنند و نیز روند تست هیدرواستاتیک را با حساسیت بیشتری انجام دهند.

اسپلیت تی لاک اورینگ

اسپلیت تی لاک اورینگ یکی از اتصالات سه بعدی خطوط لوله است که علاوه بر کارایی اسپلیت تی های مکانیکی و جوشی، مزیت ها و کاربردهای دیگری نیز دارد. از این اسپلیت تی در عملیات های استاپل، انسداد خط و هات تپ استفاده می شود. استفاده از اسپلیت تی لاک اورینگ بستگی به عوامل مصرفی و کاربردی پس از عملیات دارد. در این نوشته به طور مختصر توضیحاتی را در رابطه با اسپلیت تی لاک اورینگ ارائه خواهیم داد.

اسپلیت تی لاک اورینگ
اسپلیت تی لاک اورینگ

اسپلیت تی ها جزء اتصالات خطوط لوله هستند که برای نشت گیری و انشعاب گیری از این خطوط بر روی آن ها نصب می شوند. این اتصلات دیواره ی لوله را به طور کامل دربر میگیرند. در عملیات هات تپ، استاپل و یا لاین استاپ که بر روی لوله حفره ای ایجاد می شود، از این اتصالات برای نشتی گیری محل برش استفاده می شود. گفتیم که اسپلیت تی لاک اورینگ بسته به مصارفی که قرار است پس از اتمام عملیات فوق از محل برش داشته باشیم، می تواند بر روی خط لوله استفاده شود. برای تبیین این مسأله لازم است تا توضیحاتی را به صورت مقدمه ارائه دهیم.

اسپلیت تی و دیگر اتصالات خطوط لوله جزء اتصالات دائم خطوط لوله هستند. این اتصالات پس از اینکه بر روی لوله بسته می شوند به صورت دائم و حتی پس از پایان عملیات بر روی خط لوله باقی می مانند. نصب اتصال اسپلیت تی بر روی خطوط لوله مختلف متفاوت است. 

اگر حفره دار کردن لوله با استفاده از عملیات هات تپ صورت گیرد، انشعاب گیری از خط لوله هدف اصلی عملیات خواهد بود. در این حالت شیر یا VALVE بر روی اسپلیت تی نصب می شود تا در مواقع لزوم و حتی در انتهای عملیات هات تپ بتوان جریان سیال را مسدود ساخت تا سیال به بیرون درز و نشت نکند.

اگر حفره روی لوله در عملیات استاپل ایجاد شود، هدف عملیاتی تعمیر خط لوله و تعویض موضعی آن در قسمت آسیب دیده خواهد بود. در این صورت اسپلیت تی در چهار نقطه بر روی خط لوله نصب می شود. این چهار نقطه پس از پایان عملیات هات تپ باید با استفاده از فلنج های کور (BLIND FLANGES) مسدود شوند تا خط لوله به وضعیت اولیه خود بازگردد.

در عملیات لاین استاپ خطوط لوله با استفاده از پلاگ های مخصوص و دائمی برای همیشه مسدود می شوند. در این عملیات نیز بر روی اسپلیت تی شیری نصب می شود تا با استفاده از آن بتوان جریان سیال را در حین عملیات کنترل کرد.  

اسپلیت تی لاک اورینگ

اسپلیت تی لاک اورینگ دارای سیستمی است که می تواند خود را آب بندی کند و علاوه بر اینکه وظیفه ی نشت گیری از خطوط را انجام می دهد می تواند وظیفه ی ولو و یا یک فلنج کور را نیز انجام دهد. استفاده از اسپلیت تی لاک اورینگ مزیت هایی دارد. سرعت باز و بسته کردن اتصالاتی که بر روی خط لوله بسته ایم با استفاده از این اتصال سه راهی به حداقل می رسد. تصور کنید که برای باز کردن ولو و اتصالات معمولی خطوط لوله به همراه فلنج های آنها به چه میزان زمان نیاز داریم. اسپلیت تی لاک اورینگ ساختاری دارد که با استفاده از آن می توان ولو را از روی خط حذف کرد و پس از اتمام اعمال استاپل و لاین استاپ می توان از آن به جای فلنج کور نیز استفاده کرد.

ساختار اسپلیت تی لاک اورینگ

این اسپلیت تی ها شباهت بسیار زیادی به دیگر اسپلیت تی ها دارند. اما ساختار فلنج در آن ها متفاوت است. در لبه ی فلنج اسپلیت تی لاک اورینگ، سوراخ هایی وجود دارد. این سوراخ ها محلی برای بسته شدن پیچ های متعدد هستند. پیچ هایی که درون این سوراخ ها بسته می شوند در قسمت انتهایی این سوراخ ها ورق هایی را به سمت جلو هدایت می کنند. این ورق ها را لقمه می نامیم. لقمه ها با استفاده از حرکت پیچ ها به سمت جلو حرکت کرده و دهانه ی فلنج و به طور کل دهانه اسپلیت تی را مسدود می کنند. آب بندی این پیچ ها و لقمه ها به صورت صد در صدی است و هیچ گونه سیالی نمی تواند از درون اتصال به بیرون نشت کند.

زمانی که قصد مسدود کردن جریان سیال را به صورت موقتی داشته باشیم می توانیم از اسپلیت تی لاک اورینگ به عنوان شیر یا ولو استفاده کنیم و زمانی که قصد مسدود کردن و به اصطلاح کور کردن جریان سیال را در نقطه ی مورد نظر داشته باشیم می توانیم از این اسپلیت تی به عنوان فلنج کور استفاده کنیم.

 

نصب اسپلیت تی بر روی خطوط لوله پلی اتیلنی

نصب اسپلیت تی Split Tee بر روی بسیاری از انواع خطوط لوله میسر است. شرایط جوشکاری اسپلیت تی بر روی خطوط لوله بستگی زیادی به ضخامت لوله دارد. در صورتی که ضخامت لوله خیلی کم باشد حرارت حاصل از جوش حرارتی می تواند سیال را وادار به برهم کنش کند که ممکن است اشتعال، آتش سوزی و انفجار بر روی خط لوله را به دنبال داشته باشد. بنابراین در هنگام انتخاب نوع اتصال بر روی خط لوله باید ضخامت لوله سنجیده شود. لوله های پلی اتیلنی یکی از پرمصرف ترین لوله ها در صنایعی هستند که در سایت کاری خود از خطوط لوله استفاده می کنند. پالایشگاه ها، نیروگاه ها و بخصوص نیروگاه های سیکل ترکیبی، مجتمع های پتروشیمی، خطوط لوله ی گاز و آب و فاضلاب شهری از انواع این خطوط لوله هستند که بنابر ماهیت سیال می تواند از لوله های پلی اتیلنی ساخته شوند. نصب اسپلیت تی بر روی خطوط لوله پلی اتیلنی موضوع بررسی شده در این نوشته است.

نصب اسپلیت تی بر روی خطوط لوله پلی اتیلن
نصب اسپلیت تی بر روی خطوط لوله پلی اتیلن

اسپلیت تی یک اتصال سه راهی

اسپلیت تی یکی از اتصالات پراستفاده خطوط لوله است که در عملیات هات تپ کاربرد فراوان دارد. در عملیات هات تپ خطوط لوله و مخازن را با استفاده از دستگاه هات تپ برش می زنند تا بتوان سیال درون این خطوط لوله را وارد خطوط لوله انشعابی کرد. برشی که بر روی این لوله ها یا مخازن ایجاد می شود به اندازه ی مقطع لوله ی انشعابی است. اتصال اسپلیت تی را بر روی خطوط لوله استفاده می کنند چرا که ساختار کمربندی این اتصال اجازه ی پیاده سازی و نصب آن را بر روی خط لوله، نمی دهد. 

اسپلیت تی از دو پد، یک نیپل و یک فلنج به منظور اتصال به دیگر اجزای عملیات هات تپ ساخته شده است. دو پد اسپلیت تی در واقع از یک تکه لوله ساخته می شود. این لوله کوچک از قسمت طولی برش می خورد. این برش باید بسیار دقیق باشد و زوایای مناسبی برای جوش خوردن بر روی لوله داشته باشد. پس از اینکه دو پد اسپلیت تی از برش یک لوله به دست آمد، آنگاه در مرکز یکی از پدها حفره ای به اندازه ی قطر لوله انشعابی ایجاد می کند و این حفره با استفاده از نیپل سیال را به درون شیر صنعتی (ولو) هدایت می کند. نیپل نیز قطعه لوله ای است با ارتفاع اندک که هم قطر لوله انشعابی است و در مرکز پد حفره دار جوش می خورد. ارتفاع نیپل متغیر است و بسته به نیاز عملیات بلند یا کوتاه خواهد بود. بر روی نیپل یک فلنج جوش می دهیم تا بتوانیم اتصال اسپلیت تی را به ولو و سپس به ماشین هات تپ وصل کنیم.

پس از اینکه تمامی این قطعات را بر روی هم سوار کردیم سطح اتصال را پردازش می کنیم تا قابلیت حضور در اقلیم های متفاوت را داشته و دچار آسیب و زنگ زدگی نشود.

در آخرین مرحله اسپلیت را با استفاده از روش های حمل ایمن به محل عملیات انتقال می دهند و در آن جا بر روی خط لوله نصب می کنند.

نصب اسپلیت تی بر روی خطوط لوله پلی اتیلن

لوله پلی اتیلن از مواد پلی اتیلنی ساخته می شود و دارای مزیت هایی است که از همین مواد پلی اتیلنی به دست آورده است.

حمل نقل و بارگیری این لوله ها به علت وزن پایین آن ها بسیار آسان است. این لوله ها به علت نوع ساختار پلاستیکی و مقاوم خود دچار عواملی مثل خوردگی و پوسیدگی نمی شوند و هم چنین در خطر آسیب های کم تری قرار دارند. این لوله های دارای شعاع خمش مناسبی هستند و به همین جهت استفاده از آن ها در صنایع خطوط لوله فراوان است.

زمانی که در لوله گذاری صنایع مختلف از خطوط لوله پلی اتیلنی استفاده می کنند هزینه های این عملیات را تا حد چشمگیری کاهش می دهند.

موضوع انتخاب گسترده ی لوله های پلی اتیلنی مقاومت این لوله ها در برابر عوامل مختلف است. این لوله ها در برابر سایش و خوردگی مقاومت بالایی دارند. بنابراین سیالات مایعی که درون خود جامدات غیر محلول دارند می توانند با استفاده از این لوله ها منتقل شوند بدون اینکه لوله را دچار ساییدگی و خوردگی کنند.

همچنین این لوله ها در برابر ماهیت شیمیای انواع اسیدها و بازهای شیمیایی از خود مقاومت نشان می دهند و می توان گفت برای انتقال انواع سیالات با ماهیت های فیزیکی و شیمیایی مختلف مناسب اند.

ضریب زبری این لوله ها بسیار پایین است و سطح صاف و نرمی دارند. این مسأله باعث می شود جریان سیالات از درون آن ها بسیار روان و با سرعت مناسب برقرار باشد.

اتصالات اسپلیت تی به دو نوع جوشی و مکانیکی وجود دارند. نوع جوشی اسپلیت تی را بر روی خطوط لوله ی فولادی و آهنی جوش می دهند. اما در صورتی که جنس لوله غیرفلزی باشد باید از نوع مکانیکی اسپلیت تی استفاده کنیم. نصب اسپلیت تی مکانیکی بر روی خطوط لوله غیرفلزی (پلی اتیلنی) با استفاده از پیچ و مهره هایی انجام می شود که محل جایگذاری و بستن آن ها در لبه ی پدها تعبیه می شود. 

Electrofusion Equal Tee
Electrofusion Equal Tee

البته به تازگی به جای نصب اسپلیت تی های مکانیکی بر روی لوله های پلی اتیلن، اتصالاتی تولید شده اند که شبیه به اتصال اسپلیت تی هستند و همان عملکرد را بر روی خط لوله دارند. این اتصالات Electrofusion Equal Tee نامیده می شوند و مخصوص نصب بر روی خطوط لوله پلی اتیلنی هستند تا عملیات مختلفی از جمله انشعاب گیری با استفاده از آن ها انجام شود. 

موم اپوکسی و محافظت از اسپلیت تی

موم اپوکسی به منظور محافظت از بدنه ی اسپلیت تی در برابر خوردگی و زنگ زدگی در مراحل آخر ساخت اسپلیت تی بر روی آن ریخته می شود. اسپلیت تی از اتصالات دائم خط لوله است و پس از اتصال بر روی خط لوله به صورت دائمی بر روی خط لوله باقی می ماند. این اتصال در واقع به عنوان نشت گیر بر روی لوله نصب می شود. در عملیات هات تپ از اسپلیت تی به عنوان اتصال دائم خط لوله استفاده می شود. همان طور که می دانید در عملیات هات تپ انشعاباتی را از خطوط لوله ی تحت فشار تهیه می کنند. به منظور جلوگیری از عدم درز سیال به محیط بیرونی لوله چه در زمان ایجاد برش و چه در زمان بهره برداری از خطوط لوله ی انشعابی، اسپلیت تی و دیگر اتصالات خطوط لوله از محل خروجی انشعاب محافظت می کنند و اجازه ی نشت سیال را به محیط بیرونی نمی دهند.

موم اپوکسی در محافظت از اسپلیت تی
موم اپوکسی در محافظت از اسپلیت تی

ساخت اسپلیت تی

اسپلیت تی را در محلی دورتر از فاز عملیاتی و با استفاده از داده های اولیه ی عملیات هات تپ یا همان مشخصات و پارامترهای خط لوله می سازند. با در نظر گرفتن ابعاد و سایز خط لوله ابتدا نقشه ای برای اسپلیت تی آماده می کنند و با استفاده از این نقشه قطعات مختلف اسپلیت تی را می سازند.

اسپلیت از دو پد جداگانه و یک نیپل سرهم بندی می شود. پدها حکم کمربند خط لوله را دارند و کل محور لوله را در یک موضع مشخص پوشش می دهند. نیپل نیز ارتفاع لازم از سطح لوله را ایجاد خواهد کرد تا لوله ی انشعابی بتواند با استفاده از این ارتفاع اندک به خط لوله متصل شده و نقطه ی خروجی انشعاب را تشکیل دهد.

نیپل را بر روی یکی از پد ها و درست در مرکز آن جوشکاری می کنند. بر روی نیپل نیز فلنجی را جوش می زنند تا اسپلیت تی بتواند با استفاده از این فلنج به دیگر اجزای عملیات هات تپ و پس از آن به خط لوله ی انشعابی وصل شود.

اسپلیت تی در این شرایط و به لحاظ فنی آماده ی استفاده است اما ظاهر این سازه و پوشش بدنه ی آن مناسب برای نصب دائمی بر روی خط لوله نخواهد بود.

اگر اسپلیت تی را بدون پردازش سطح و بدون لایه های محافظت کننده بر روی خط لوله نصب کنند، مدت زمان زیادی طول نخواهد کشید تا اسپلیت تی دچار خوردگی و زنگ زدگی شود. خوردگی، پوسیدگی و زنگ زدگی این سازه موجب افت شدید استحکام در محل خروجی انشعاب خواهد شد و نشت گیری سیال را متزلزل خواهد کرد. با این اوصاف اسپلیت به زودی کارایی خود را از دست می دهد و نشتی بی سابقه ای در محل انشعاب رخ خواهد داد و خسارات بی حد و اندازه ای را متوجه تیم پالایشگاهی یا واحد پتروشیمی خواهد کرد.

پردازش اسپلیت تی پیش از نصب بر روی خط لوله

پس از ساخت اسپلیت تی و پیش از نصب آن بر روی خط لوله ابتدا سطح اسپلیت تی را پردازش می کنند. پردازش سطح اسپلیت تی با استفاده از اعمال و روش های خاصی انجام می شود. این اعمال عبارت اند از:

استفاده از سیم فرزکاری: سیم فرزکاری دارای جنس فلزی و سخت است و به دستگاه فرز متصل می شود. با استفاده از این روش سطح اسپلیت تی را می سایند تا هرگونه توده ی جوش را از روی آن پاک کنند. پس از سیم زنی با سیم فرزکاری سطح مورد نظر صاف و بدون ناهمواری خواهد بود.

استفاده از واترجت: از این روش برای شستشوی اسپلیت تی استفاده می شود. در واترجت آب از طریق نازل های مخصوص با فشار بسیار زیاد به سمت سطح اسپلیت تی پاشیده می شود. قدرت برخورد ذرات آب در واترجت به حدی است که ناهمواری های ناشی از جوشکاری و برش کاری از روی اسپلیت تی زدوده خواهند شد.

استفاده از سندبلاست: سندبلاست عملیاتی است که به واترجت شباهت عملکرد دارد. نقطه ی تفاوت سندبلاست از واترجت استفاده از ماسه به جای آب است. در سندبلاست ذرات ماسه با فشار زیادی به سمت سطح اسپلیت تی پرتاب می شوند. برخورد این ذرات و نیروی اصطکاکی که به وجود می آورند موجب صاف شدن سطح اسپلیت تی می شود.

پس از پشت سر گذاشتن این مراحل باید لایه ی محافظتی دیگری بر روی اسپلیت تی به وجود آورد تا هیچ گونه راه نفوذی برای ورود اکسیژن به اسکلت ساختاری اسپلیت تی وجود نداشته باشد.

استفاده از موم اپوکسی در این شرایط بهترین گزینه ی محافظتی خواهد بود.

موم اپوکسی

موم پرایمر یا موم اپوکسی ماده ای است که به صورت آسترهای یک یا چند لایه بر روی فلزات می نشیند و ارتباط فلز را با عوامل خوردگی و پوسیدگی و هم چنین اکسیژن که عامل اصلی زنگ زدگی است، قطع می کند. حفاظت در موم اپوکسی در واقع محافظت به روش مومیایی کردن فلز است.

در ساخت پرایمر اپوکسی از مواد نافذی استفاده می شود که این مواد قادرند به درون تمام منافذ سطح فلز نفوذ کرده و فلز را مومیایی کنند.

خوردگی و پوسیدگی خطوط لوله و مشتقات آن ها یکی از چالش برانگیزترین مشکلات در صنایع نفت و خطوط لوله بود که با ابداع موم اپوکسی این مشکل به طور کلی از این صنایع رخت بربست.

استفاده از موم پرایمر برای محافظت از سطح فلزات، خطوط لوله و اتصالات آن ها مزیت هایی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

در صورتی که از موم پرایمر برای محافظت از سطح فلزات استفاده شود دیگر نیازی به انواع روش های زیرسازی از جمله سندبلاست نخواهد بود و این خود می تواند مراحل کاری را یک پله پیش بیاندازد.

موم کاری سطح فلزات با استفاده از موم اپوکسی کار بسیار آسانی است و یک کارگر ساده نیز می تواند مسئولیت موم پاشی بر روی سطح فلز را بر عهده بگیرد.  

پوشش دهی هر لیتر از موم اپوکسی بر روی سطوح مختلف تا ۱۵ متر مربع است که این در مقایسه با دیگر محافظت کننده های بازار بسیار بیش تر است.

در تولید این موم ها از کبالت سرب و رنگدانه استفاده نمی شود. بنابراین قابلیت رسانایی فلز به قوت خود باقی است و عملیات جوشکاری بر روی آن ممکن خواهد بود. همچنین موم پرایمر برخلاف دیگر محافظت کننده به داخل محل جوشکاری نفوذ نمی کند و کیفیت جوش را متخلخل نخواهد کرد.

خواص موم اپوکسی به گونه ای است که پس از اجرا بر روی سطح فلز قابلیت های مکانیکی سطح فلز را به خود می گیرد و همراه آن خم شده و کش می آید.

اسپلیت تی و شرایط جوشکاری

اسپلیت تی تحت عنوان اتصال سه راهی خط لوله شناخته می شود. این اتصال یکی از مقاوم ترین اتصالات خطوط لوله برای اجرای عملیات هات تپ است. عملیات هات تپ یا کار گرم، به روزترین عملیات برای انشعاب گیری و توسعۀ خطوط لوله است که در پالایشگاه ها، مجتمع های پتروشیمی، نیروگاه ها یا در سطح شهرها برای انتقال آب و گاز شهری، گسترده شده اند. این عملیات بر روی لوله های تحت فشار با سایزهای مختلف انجام می شود. لوله تحت فشار یعنی لوله ای که درون آن جریانی از سیالات مختلف وجود دارد و از آن در مناطق و واحدهای مختلفی، بهره برداری صورت می گیرد. گاهی اوقات نیاز است تا انشعابی از این خطوط لوله گرفته شود و یا این خطوط را در برخی مناطق که دچار آسیب شده اند، تعمیر کرد. در عملیات هات تپ ، برای انشعاب گیری از این خطوط لوله و یا تعمیر آن ها، بهره برداری از این خطوط را قطع نمی کنند و مادامی که این خطوط در حال سرویس دهی و خدمات رسانی هستند و درون آن ها جریان برقرار است، عملیات انشعاب گیری و یا تعمیری بر روی آن ها انجام می شود.

اسپلیت تی و شرایط جوشکاری
اسپلیت تی و شرایط جوشکاری

اما ابتدایی ترین تجهیزی که برای اجرای عملیات هات تپ لازم است، نصب اتصالات بر روی خط لوله است.    

اسپلیت تی اتصالی است سه راهی که بر روی خطوط لوله نصب می شود و پس از نصب، مسیری سه راهی را بر روی خط لوله به وجود می آورد. این اتصال می تواند با استفاده از جوشکاری یا به روش مکانیکی بر روی خط لوله نصب شود. اما پیش از نصب اتصالات بر روی خط لوله باید شرایط خط لوله را به شکلی دقیق مورد بررسی قرار داد تا هم بتوان نوع اتصال را مشخص کرد و اگر نوع اتصال اسپلیت تی بود، از بین اسپلیت تی جوشی و اسپلیت تی مکانیکی متناسب ترین اتصال با خط لوله را برگزید و یا پس از انتخاب اسپلیت تی جوشی به عنوان اتصال خط لوله، شرایط جوشکاری آن را بر روی لوله مورد ارزیابی قرار داد.

برای انتخاب بهترین و متناسب ترین اتصال برای خط لوله، یک تیم مهندسی و ارزیابی، در اولین اقدامات خود برای مهیا کردن بستر عملیات هات تپ، عازم محل عملیات در سطح شهر، محیط پالایشگاه یا واحد پتروشیمی می شوند. در منطقۀ عملیاتی خط لوله مورد بررسی قرار می گیرد. اگر خط لوله در سایز مناسبی برای نصب اتصال اسپلیت تی بود، جنس لوله را مورد بررسی قرار می دهند که آیا اصلا جوشکاری روی خط لوله، امکان پذیر است یا خیر. این مساله فقط با در نظر گرفتن جنس خط لوله مشخص می شود. معمولا بر روی تمامی لوله های فلزی عملیات جوشکاری انجام می شود. اما یکی از پارامترهای بازدارنده برای عملیات جوشکاری، ضخامت خط لوله است. اگر دیوارۀ لوله، ضخامت مناسبی برای جوشکاری نداشته باشد، اجرای عملیات جوشکاری بر روی آن خطرناک و مخالف با دستورالعمل های ایمنی خواهد بود. جوشکاری بر روی لوله های با ضخامت کم که تحت فشار هستند و درون آن جریان برقرار است ممکن است با توجه به ماهیت سیال درون خط لوله، وقوع آتش سوزی و یا انفجار را به دنبال داشته باشد. همان طور که می دانید سیالات گازی و مایعات مختلف به راحتی می توانند با حرارت دچار فعل و انفعالات شیمیایی و به دنبال آن اتشعال و انفجار شوند. بنابراین عملیات جوشکاری تنها بر روی خطوط لولۀ تحت فشاری امکان پذیر است که از ضخامت مناسب دیواره، برخوردار باشند.

ضخامت سنجی خطوط لوله در هات تپ

برای ارزیابی میزان ضخامت خط لوله، دستگاهی به نام ضخامت سنج استفاده می شود. برای ضخامت سنجی خطوط لوله نیازی نیست تا خط لوله را از سرویس خارج کنند و یک قسمت آن را برش دهند تا ضخامت آن را توسط ابزارآلاتی مثل کولیس که در قدیم مورد استفاده قرار می گرفتند، اندازه گیری کنند. در عملیات هات تپ و یا در تمامی عملیات هایی که نیاز به ضخامت سنجی لوله دارند، از ضخامت سنج های اولتراسونیک استفاده می شود. این ضخامت سنج ها زمان رفت و برگشت صوت را به درون دیوارۀ لوله اندازه گیری می کنند و با استفاده از فرمول ها و اجزایی که درون خود دارند، این زمان را مبدل به عددی که نشان دهندۀ ضخامت خط لوله است خواهند کرد.

ضخامت سنجی، تستی غیر مخرب است. یعنی برای ارزیابی یا بررسی خطوط لوله به لحاظ ضخامت هیچ گونه آسیبی از طرف این ابزار به خط لوله وارد نمی شود.

نحوه کار ضخامت سنج اولتراسونیک

همان طور که می دانیم، سرعت صوت در هر ماده، به جنس و خصوصیات فیزیکی آن ماده بستگی دارد. امواج صوت، مانند امواج نوری در برخورد با هر محیطی رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند. این امواج پس از برخورد با هر ماده ای ممکن است جذب، منتشر و یا منعکس شوند.

در دستگاه اولتراسونیک از یک پراب به منظور ارسال امواج اولتراسونیک به سمت لوله استفاده می شود. پراب ها تجهیزاتی هستند که دستگاه های الکتریکی (در این جا ضخامت سنج) را به قطعه ی پایه (در این جا لوله) متصل می کنند. امواج صوتی، از دستگاه ضخامت سنج و توسط پراب در دیوارۀ لوله نفوذ می کند. امواج صوتی منعکس شده توسط گیرندۀ پراب دریافت می شوند. زمان رفت و برگشت صوت در دیوارۀ لوله در این زمان توسط دستگاه ضخامت سنج اندازه گیری می شود و با استفاده از عدد سرعت صوت درون لوله (منحصر به جنس و خواص فیزیکی لوله)، ضخامت لوله را به دست می آورد.

شرکت اینسایز یکی از بهترین تولیدکنندگان ابزار اندازه گیری و دقیق در جهان است که نمایندگی های مختلفی برای فروش محصولات اورجینال این شرکت در کشورمان وجود دارد. تیم پیشگام صنعت ابزار با بهره گیری از ضخامت سنج های اولتراسونیک این شرکت سازنده، عملیات ارزیابی ضخامت خطوط لوله را به درستی و با دقت هرچه تمام تر انجام خواهد داد.

ساخت اسپلیت تی پس از ضخامت سنجی

در نهایت اگر ضخامت لوله مناسب برای عملیات جوشکاری بود، از اسپلیت تی جوشی، به عنوان اتصال حاضر در عملیات استفاده می شود.

ابتدا ابعاد ساخت اسپلیت تی مشخص می شود و سپس نقشۀ آن توسط طراح، طرح ریزی می شود پس از آن نقشه را در اختیار ناظر قرار می دهند تا با نظارت بر تیم جوشکار، برشکار و غیره ساخت اسپلیت تی را به مرحلۀ اجرا بگذارند.

اسپلیت تی و روش های حمل

حمل اتصالات و تجهیزات خطوط لوله به لحاظ توجه به فاکتورهای ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. اسپلیت تی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اتصالات و قطعات خطوط لولع معمولاً از فلزات سنگین نظیر استیل و کربن استیل ساخته می شوند و بر حسب ابعاد و اندازه دارای اوزان بالایی خواهند بود. از این رو حمل و نقل و نصب این گونه قطعات روی خطوط لوله خود دارای حساسیت ها و ساز کارهای خاص خود می باشد و به راحتی نمی توان فرایندهای مربوط به نصب را انجام داد.

اسپلیت تی و حمل
حمل اسپلیت تی

اتصال اسپلیت تی نیز یک اتصال سنگین با حساسیت بالای نصب است. این اتصال خصوصاً برای شرایطی که خطوط لوله دارای سایز بالا می باشند طبیعتاً وزن سنگینی خواهد داشت و نمی توان با استفاده از روش های معمول و به صورت دستی آن را حمل کرد. از این رو و به منظور تسهیل در فرایند حمل باید بهترین و مطمئن ترین راهکارها را پیاده کرد. نکاتی که حین حمل و نقل اسپلیت تی باید مورد توجه قرار گیرند به شرح زیر است:

  • اولین و مهم ترین نکته حمل و نصب اسپلیت تی به گونه ای است که خطری متوجه نیروی کار نشود. اسپلیت تی یک اتصال سنگین وزن با لبه های پخ خورده و نیز می باشد و در صورت اصابت به نیروی کار می توان آسیب های جدی به او وارد کند. حتی اگر اتصال در حالت سکون باشد و نیروی انسانی به دلیل بی توجهی به آن اصابت کند نیز ممکن است آسیب های موضعی متوجه او شود، حال شرایطی را تصور کنید که اسپلیت تی در ارتفاع در حال حمل و جابجایی است. بدیهی است که سقوط این اتصال و افتادن آن روی نیروی انسانی می تواند حتی به قیمت حان او تمام شود. بنابراین فاکتور نیروی انسانی و ایمنیو سلامت او مهم ترین نکته در حمل اسپلیت تی به شمار می رود.
  • مورد دوم ایجاد آسیب روی خود اسپلیت تی خواهد بود. اسپلیت تی گرچه یک اتصال زمخت و خشن محسوب می شود ولی اصابت آن روی زمین می تواند آسیب عملکردی جدی بر آن وارد کند. جوشکاری قطعات اسپلیت تی روی یکدیگر در فرایندی بسیار دقیق و بر حسب استانداردها و دستورالعمل های تدوین شده مهندسی انجام می شود. خطوط جوش، پاس جوش، نوع الکترود استفاده شده و روش حوشکاری همگی و بر اساس اقتضائات کار پیش بینی شده اند و فرایند ساخت بر اساس آن ها انجام شده است. اسپلیت تی پس از ساخت تحت عملیات حرارتی تنش زدایی قرار گرفته است و همگنی و هم نوایی خود را باز یافته است. در این شرایط سقوط و اصابت آن روی زمین می توان اتصال را در معرض آسیب جدی قرار دهد. در نگاه اول ممکن است اتصال کاملاً سالم بنماید و مجری کار با حساب بر روی این که اتصال آسیبی ندیده است آن را مورد بهره برداری قرار دهد، اما نکته ای که مغفول می ماند این است که اتصال ممکن است روی خطوط جوش خود دچار آسیب شده باشد و بازرسی چشمی راهکار مناسبی برای تشخیص این ایراد نخواهد بود.
  • آسیب تجهیزات محیط کار از دیگر مواردی است که می بایست بدان توجه کرد. ممکن است گذرگاهی که برای حمل و جابجایی اسپلیت تی انتخاب می شود پر از تجهیزات و اتصالات و خطوط لوله ای باشد که فرایندهای جاری یک مجتمع صنعتی را به پیش می برند. برخی از این تجهیزات ممکن است در مواجهه با کوچک ترین صدمات و آسیب ها ضربه پذیر بوده و در نتیجه آن عملکرد خود را از دست بدهند و حتی مجموعه را دچار آسیب کنند. برای مثال تصور کنید اسپلیت تی در حال حمل با جرثقیل بر فراز مجموعه ای باشد که مملو از خطوط لوله و کنترل ولوها و عیره باشد. در این شرایط سقوط و اصابت اسپلیت تی روی این دست اتصالات می تواند مجموعه را دچار آسیب کند. توقف عملکرد تجهیزات کنترل و بازرسی فرایند از جمله آسیب های عمده ای است که حتی می توان فعالیت های یک مجموعه بزرگ را برای چند ساعت و چه بسا برای چند روز به تعویق اندازد.

رویدادهای احتمالی فوق، مجموعه آسیب های بالقوه ای بودند که حین حمل و نصب اسپلیت تی روی لوله می توان آن ها را تجربه کرد. اما پیمانکار و مجری خود عملیات نصب اسپلیت تی کسی است که با پیش بینی تمامی این ایرادات احتمالی، راهکارهای پیشگیرانه برای ممانعت از بروز این دست حوادث را پیدا و اجرا کند. راهکارهای حمل اسپلیت تی به بهترین و مطمئن ترین شکل ممکن را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

  • بستن تسمه های حمل به بهترین و دقیق ترین شکل ممکن به نحوی که در کل مسیر حمل، اسپلیت تی حالت افقی خود را جفط کند یا بست تسمه ها بثدری قوی باشد که تحت هر زاویه ای کوچک ترین خطری فرایند حمل را تهدید نکند. اچراتورهای باتجربه معمولاً مهارت بالایی در بستن تسمه ها دارند و می توانند با استفاده از فنون آموخته بستن تسمه ها را به بهترین نحو ممکن انجام دهند. پیش از آغاز حرکت و به منظور حصول اطمینان، ابتدا اسپلیت تی کمی جابجا می شود و تا ارتفاع کوتاهی بالا می آید. سپس فرایند بستن چک و بازرسی می شود و نسبت به ایمنی حمل اطمینان حاصل می شود. سپس می توان فرایند حمل را ادامه داد.
اسپلیت تی و حمل آن با تسمه
اسپلیت تی در مسیر حمل در حالت افقی قرار دارد
  • رعایت ایمنی محیطی از دیگر نکات حین حمل اسپلیت تی است. بهتر است برای حمل مسیری انتخاب شود که در مجاورت در پایین آن کمترین میزان تحهیزات مکن نصب و در حال عملکرد باشند. ممکن است نیروی کار در پایین مسیر حمل در حال فعالیت و کار باشند و ممکن است مسیر حمل محل عبور وسایل نقلیه باشد. بهترین مسیر برای حمل اسپلیت تی مسیری است که کمترین تصادم را با این دست عوامل داشته باشد. باید توجه داشت که حتی در صورت رعایت تمام نکات ایمنی، این اصل باید مورد توجه قرار بگیرد.
  • ایمنی نیروی کار مهم ترین نکته در این خصوص محسوب می شود. نیروی کار باید از مسیر حمل اسپلیت تی دور نگه داشته شود. اگر اپراتورها در مسیر نصب مشغول فعالیت های جاری خود باشند، باید برای مدتی کوتاه و در زمان حمل آن ها را از محل خارج کرده و ایمنی آن ها را حفظ کرد. به علاوه، باید تا جای ممکن آن ها را از محل نصب دور گرداند تا در صورت سقوط اسپلیت تی و اصابت آن به تجهیزات واتصالات خطوط لوله مجتمع آسیبی متوجه نیروی کار نشود. برای مثال ممکن است سقوط اتصال و اصابت آن به خطوط لوله باعث شکستن لوله و فوران سیال در محیط شود. حال و در صورتی که سیال حاوی مواد شیمیایی خطرناک و مضر برای سلامتی انسان باشد، یا اگر مستعد آتش سوری و احتراق باشد، اولین کسی که آسیب خواهد دید نیروی انسانی خواهد بود. از این رو تا جای ممکن باید اپراتورها را از محل دور گرداند. مجهز کردن ایشان به تجهیزات ایمنی علی الخصوص کلاه ایمنی و ماسک دیگر نکته ای است که باید مورد توجه قرار گیرد تا ضمن فرایند کم ترین آسیب متوجه ایشان شود.

شستشوی اسپلیت تی با واترجت

هر قطعه صنعتی در هر یک از مراحل ساخت خود باید به صورت صیقل و تمیز شده به مرحله بعدی فرایند ساخت ارسال شود. فیتینگ اسپلیت تی که جزو فیتینگ های خطوط لوله محسوب می شود نیز از این قاعده مستثنی نیست. ساخت اسپلیت تی سه فرایند اصلی برش، جوشکاری و سنگ زنی دارد. با استفاده از ابزارهای هوا برش، برش قطعات این فیتینگ انجام می شود، جوشکاری به منظور اتصال قطعات فیتینگ صورت می گیرد و سنگ زنی نیز به منظور پخ زنی و برش بخشی دیگر از قطعات و پارت های split tee انجام خواهد گرفت. هر یک از این مراحل به همراه خود براده ها و پلیسه ها و سایر مواد زائد ایجاد می کند که تمیز کردن اسپلیت تی از آن ها جزو الزامات است چرا که بعدا می توانند بنا به دلایل ولو تصادفی ایراد در فرایندها ایجاد کنند.

بهتر است اسپلیت تی در دو مرحله شستشو شود، اول پس از اتمام فرایند ساخت و پیش از انجام سندبلاست، و دوم پس از رنگ زدن آن. فرایند سندبلاست عبارت است از پاشش ماسه با فشار بالا روی سطح اسپلیت تی. این فرایند به این منظور انجام می گیرد که اولاً درزها و شکاف ها پر شوند و سطح فیتینگ صاف و هموار شود، و دوما به این منظور که برای انجام فرایندهای بعدی شامل آبکاری یا رنگ زنی آماده شود.

فیتینگ اسپلیت تی پس از ساخت
فیتینگ اسپلیت تی

برای این که ماسه ساینده فرایند سندبلاست به خوبی روی اسپلیت تی بنشیند باید قبل از انجام این فرایند، تمیزکاری و شستشوی دقیق و کامل فیتینگ صورت گیرد. از آن جایی که در حین فرایند ساخت ممکن است روی سطح محصول روغن، املاح و سایر مواد زائد چسبیده شده باشد این مواد باید از روی سطح به صورت کامل پاک شوند. در غیر این صورت ماسه سندبلاست روی سطح محصول نمی چسبد، بلکه روی این دست مواد زائد می چسبد و به این ترتیب فرایند سندبلاست دچار ایراد می شود چرا که به محض کنده شدن این دست مواد زائد به هر دلیلی، لایه سندبلاست ایجاد شده نیز از جا کنده می شود. به منظور اجتناب از این معضل باید حتما پیش از سندبلاست شستشوی فیتینگ اسپلیت تی به صورت کامل انجام شده باشد.

از سوی دیگر پس از اتمام کلیه مراحل ساخت اسپلیت تی و رنگ آمیزی آن نیز شستشوی آن توصیه می شود. این کار باعث می شود فیتینگ بدون هر گونه جسم و جرم اضافی که به سطح رنگ رزی چسبیده شده است، روی خط لوله اصلی نصب شود و به این ترتیب آسیب هایی که ممکن است از ناحیه مواد زائد متوجه split tee و مجموعه شود رفع گردد.

به منظور شستشوی فیتینگی نظیر اسپلیت تی استفاده از کارواش هاش صنعتی رایج بهترین راهکار است. کارواش هاسی صنعتی اغلب از نوع واترجت بوده و با پاشیدن آب تحت  فشار بالا باعث پاکیزه شدن کامل سطح قطعاتی نظیر اسپلیت تی می شوند. واترجت ها نه فقط برای شستشوی سطح فلزی و قطعات صنعتی، بلکه برای پاکیزه کردن دیواره ها و کف های کارگاهی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

برای شستشوی فیتینگ اسپلیت تی از طریق واترجت می توان از برندهای زیادی استفاده کرد. کارواش های صنعتی متعدد از نوع واترجت با برندهای معتیر مختلف در بازار موجود می باشند و مشتریان نیز بر حسب نیاز به یکی از این دسته محصولات رجوع می کنند. برای شستشوی split tee نیز می توان به سراغ آن دسته از برندها یا مدل ها و سری های واترجت رفت که تحت فشار بالا می باشند و به این ترتیب به خوبی از پس پاک کردن مواد زائد از روی سطح آن برمی آیند. در اغلب موارد شستشو از طریق واترجت باعث می شود که علاوه بر مواد زائد، بخش هایی از پارت اصلی محصولات با دیواره ها نیز به همراه مواد زائد کنده یا جدا شود. اما در خصوص اسپلیت تی از آن جا که این اتصال پس از جوشکاری کاملاً مستحکم می باشد، فشار بالای آبی که روی آن پاشیده می شود چندان تأثیری بر روی محصول نمی گذارد و از این رو می توان با فشار بالا این محصول را شست.

اسپلیت تی یک فیتینگ خط لوله محصولی است که قرار است فشار یک مجموعه شامل سیال و خط لوله اصلی در محل بریده شده و انشعاب خورده را تحمل کند. از این تحمل فشار آبی که از ناحیه واترجت به آن تحمیل می شود کار دشواری نخواهد بود. بنابراین می توان از بهترین برندها با قوی ترین سری محصولات واترجت برای شستشوی اسپلیت تی استفاده کرد.

ساحت split tee و نصب
فیتینگ اسپلیت تی و نصب آن روی لوله

فیتینگ اسپلیت تی باید دارای بهترین فرایند ساخت و نصب باشد. حساسیت بالای این محصول به لحاظ کارکردی و عملکردی باید سازنده آن را مجاب سازد تا از بهترین روش ها و ابزارها برای ساخت بهره بگیرد. در صورتی که اسپلیت تی به هر دلیلی دچار نقص کارکردی شود تبعات آن نه فقط متوجه سازنده، بلکه بیش از آن متوجه کارفرمای طرح خواهد شد. نقص عملکردی این قطعه به معنی بروز نشتی یا هر گونه آسیب دیگر روی مجموعه خواهد بود و این امر باعث خواهد شد که مجموعه تحت مدیریت کارفرما دچار ایراد شود. از این رو بیشترین حساسیت در خصوص ساخت اسپلیت تی باید به خرج داده شود و در این راستا اهمال از هیچ یک از مراحل، از جمله شستشوی اسپلیت تی از طریق واترجت جایز نخواهد بود.

شرکت پیشگام صنعت ابزار کلیه مساله های نقل شده و دیگر مسائل را در طول تولید اسپلیت تی و بهره‌برداری از آن مد نظر دارد و به همین علت توانسته است با تحویل و نصب شایسته ترین محصولات اسپلیت تی در حین سالهای زیاد رضایت مشتریان را در امر کیفیت محصولاتش جلب نظر نماید. این شرکت اتصالات نام برده را در سایزهای متنوع ساخته و آنان را روی خطوط لوله نصب نموده است.

جوشکاری اسپلیت تی و ابزارهای مورد نیاز

یکی از فرایندهای اصلی در ساخت اسپلیت تی جوشکاری می باشد. فرایند جوشکاری فرایندی است که از طریق آن قطعات فیتیتگ به هم متصل می شوند و سپس متعاقب فیت شدن روی لوله، به هم جوشکاری می شوند. جوشکاری اسپلیت تی یک فرایند دشوار و دارای حساسیت های ویژه است. اپراتورهای جوشکار اگر تخصص در جوشکاری خطوط لوله نداشته باشند، اگر دارای ذهنیت مهندسی در خصوص طراحی فیتینگ نداشته باشند، اگر توان تجزیه و تحلیل و آنالیز نداشته باشند و اگر مهارت در فیت آپ کردن قطعات و اجزای اسپلیت تی روی همدیگر نیز نداشته باشند، بدون شک فرایند ساخت اسپلیت تی با دشواری های عدیده ای مواجه خواهد شد.

ساخت اسپلیت تی و نصب آن روی لوله از طریق جوشکاری
اسپلیت تی- ساخت و نصب روی خط لوله

این فیتینگ کلیدی ترین ابزار در اتصالات خطوط لوله است و حکم شاهراه و دروازه ورودی انشعاب جدید را دارد. از این رو در ساخت آن و نصب آن روی لوله هیچ گونه بی توجهی جایز نیست. عواملی که در بالا برشمرده شد، به اپراتور و تیم اجرایی ساخت اسپلیت تی منحصر می شد، اما ساخت یک split tee با کیفیت نیازمند ابزار کار مناسب نیز می باشد. جوشکاری علاوه بر دانش، تجربه و مهارت خود، باید مجهز به ابزارهای دقیق اندازه گیری، ابزارهای جوشکاری مناسب، لباس و دستکش متناسب با عملیاتی که انجام می دهد، ماسک مناسب و نیز سایر ادوات مورد نیاز برای انجام فرایند ساخت اسپلیت تی باشد. در ادامه به معرفی برخی از ابزارهای مورد نیاز برای جوشکاری خوب اسپلیت تی و ساخت یک فیتینگ مطمئن خواهیم پرداخت:

  • دستگاه جوش مناسب: دستگاه جوشی که برای ساخت split tee مورد استفاده قرار می گیرد، باید از کیفیت بالایی برخوردار بوده و آزمون خود در زمینه جوشکاری دقیق را پس داده باشد. دفت بالا، ضریب تلورانس پایین و دوام بالا معیارهای انتخاب یک دستگاه جوش مناسب برای انجام فرایند ساخت اسپلیت تی و نصب آن روی لوله است.
  • ابزارهای جوشکاری نیز باید سالم و با کیفیت باشند. خصوصا کابل اتصال دستگاه به برق، و نیز کابل های الکترود و اتصال باید عاری از هر گونه خرابی، لختی و مواردی از این قبیل باشند. در صورت عدم رعایت این مهم حتی احتمال بروز آسیب های انسانی نیز می رود. برق گرفتگی یکی از تبعات عدم توجه به سلامت کابل ها می باشد.
  • الکترودها باید دارای کیفیت بالا باشند. استفاده از الکترودهای مناسب از برندهای معتبر می تواند بر کیفیت جوشکاری قطعات اسپلیت تی تا حد بسیار زیادی بیفزاید. استفاده از آون های مناسب الکترود نیز از جمله مواردی است که باید در قبال آن حساس بود. عدم کارکرد مؤثر آون بدون شک بر کیفیت جوشکاری قطعات اسپلیت تی آسیب خواهد رساند.
  • ابزارهای اندازه گیری مناسب: اندازه گیری مقیاس ها و فیت آپ کردن قطعات اسپلیت تی روی همدیگر از جمله مواردی هستند که می بایست مورد توجه ویژه قرار گرفته شوند. فیت آپ نهایی دو تکه SPLIT TEE روی لوله نیز از نکات دیگری است که باید نسبت به آن توجه ویژه داشت. فیت آپ در چند مرحله فرایندی حساس محسوب خواهد شد. ابتدا به ساکن در تقسیم بندی لوله به دو تکه یا دو پد، اندازه گیری ها باید دقیق باشد به طوری که پدها روی لوله کاملاً به هم فیت شوند. در مرحله دیگر برشی که بر روی پد بالایی زده می شود تا نیپل روی آن متصل شود. در خصوص ناحیه برش باید بسیار دقیق عمل شود. هر گونه اشتباهی در اندازه گیری باعث زاویه دار شدن تیپل و به عبارتی کج شدن اسپلیت تی خواهد شد که این امر عملیات انشعاب گیری را به مخاطره خواهد انداخت. لذا در این خصوص نیز تدابیر لازم باید اندیشیده شود. ابزارهای اندازه گیری و تراز باید کالیبره باشند تا کوچک ترین اشتباهی در این مرحله رخ ندهد. اشتباه در اندازه گیری به معنای متوقف شدن مراحل بعدی فرایند انشعاب خواهد بود و می بایست یک اسپلیت تی جدید ساخته شود تا ایراد مذکور برطرف شود.
  • ابزارهای برش مناسب: یکی از فرایندهایی که همواره در کنار جوشکاری رایح می باشد برش قطعات است. برای جوش زدن قطعات اول باید به آن ها فرم و شکل مناسب را داد و این کار با برش انجام میشود. برای مثال پیش از جوشکاری نیپل روی پد اسپلیت تی باید ورودی نیپل برش زده شود. این کار از طریق دستگاه های هوا برش انجام خواهد شد. تجهیزات این دستگاه نیز باید مهیا و آماده باشند.
  • شیلنگ ها و اتصالات دستگاه هوا برش، توریچ و اتصال و بست های آن همگی باید کیفیت لازم برای انجام یک برش خوب را داشته باشند. برش قطعات لوله به ظاهر فرایندی زمخت و فاقد دقت محسوب می شود اما در واقع در شکل گیری نهایی محصول دارای اهمیت ویژه ای است. این اهمیت خود را در خروجی فرایند یعنی زمانی نشان می دهد که اسپلیت تی به صورت کامل ساخته شده باشد. وجود زوایای نامناسب میان قطعات، فیت نشدن آن ها روی همدیگر، نوسانات روی خطوط، فرو رفتگی ها و برجستگی های بی مورد در ناحیه برش داده شده و مواردی از این قبیل ایراداتی هستند که در نهایت یک اسپلیت تی بی کیفیت و فاقد کارایی لازم را تحویل می دهند.

نکات ذکر شده بر اهمیت پیش شرط ها و زمینه های لازم برای ساخت یک اسپلیت تی باکیفیت اشاره دارند. یکی از مهم تریم فرایندها در هر پروسه اجرایی، فرایندهای پشتیبانی می باشند. زمانی یک پروژه نظیر ساخت اسپلیت تی به درستی و خوبی به اتمام خواهد رسید که این مقدمات و فرایندهای پشتیبانی کننده به نحو احسن به انجام رسیده باشند.

جوشکاری اسپلیت تی
تراز کردن و جوشکاری اسپلیت تی روی خط لوله

پس از ساخت اسپلیت تی نیز حین نصب آن روی لوله توجهات ویژه در خصوص نحوه نصب و فیت آپ شدن، وزاویه دهی دقیق به اسپلیت تی در ناحیه نصب شده از گام های اساسی پیشبرد فرایند محسوب می شوند. تراز کردن دقیق فیتینگ در محب نصب به نحوی که مورد رضایت مشتری باشد در اولویت کاری قرار خواهد داشت. در این خصوص نیز استفاده از ابزارهای لازم نظیر جیم پلاک، تراز و سایر ابزارهای نصب و فیت آپ رایح می باشد که تمامی آن ها باید بدون ایراد و عیب بوده و بر فرایند آسیب نرسانند.

مجری ساخت اسپلیت تی و نصب آن روی لوله اگر تمامی مراتب فوق را به درستی انجام داده باشد می تواند به بهترین شکل ممکن یک فیتینگ اسپلیت تی باکیفیت را تحویل مشتری بدهد.

محدودیت استفاده از فیتینگ اسپلیت تی

فیتینگ اسپلیت تی بهترین ابزار برای انشعابب گیری از خط لوله موجود می باشد. با استفاده از این فیتینگ می توان به بهترین و مطمئن ترین شکل ممکن روی خطوط لوله موجود انشعاب ایحاد کرد اما باید توجه داشت که این دلیلی برا استفاده همیشگی از این فیتینگ برای هر نوع انشعاب گیری خواهد بود. در موارد متعددی بهتر است از سایر فیتینگ ها بهره برد. از دلایلی که می توانند این فیتینگ را به ابزاری توجیه ناپذیر برای انشعاب گردانند می توان موارد زیر را برشمرد:

  • اسپلیت تی در مقایسه با سایر ابزارهای انشعاب گیری دارای پیچیدگی بالاتری در طراحی می باشد و از همین رو بهتر است فقط در زمانی مورد استفاده قرار گیرد که کاملاً توجیه داشته باشد. این فیتینگ از دو سو می بایست حول لوله متصل شده وعملکرد داشته باشد. از این رو باید در طراحی دقت کافی را مبذول داشت. دستورالعمل هایی که تیم های طراحی و مهندسی تدوین می کنند نیز باید این حساسیت ها را لحاظ کرده باشند. طریقه متصل کردن این دو تکه به نحوی که فیتینگ توان مقاومت در برابر فشار خط را به بیشترین میزان ممکن داشته باشد، نکته است که باید در نظر گرفته شود. سایر فیتینگ ها مستقیماً روی لوله نصب می شوند اما در خصوص اسپلیت تی این دو پد و دو تکه فیتینگ هستند که حول لوله به هم متصل می شوند و از همین رو باید ساز و کاری پیاده کرد که این اتصال به بهترین شکل ممکن رخ دهد.
جوشکاری فیتینگ اسپلیت تی
جوشکاری اسپلیت تی
  • ساخت این فیتینگ نیز در مقایسه با سایر فیتینگ ها دشواری های بیشتری خواهد داشت. بریدن دو تکه از لوله به صورت مجزا و فیت کردن اسپلیت تی با قطر خارجی لوله از نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. چنان که می دانیم قطر داخلی این فیتینگ باید هم سایز با قطر خارجی لوله اصلی باشد و به همین خاطر باید فرایند ساخت و فیت کردن به گونه ای انجام شود که این مهم رعایت شود. در صورتی که تیم سازنده این مسئله را رعایت نکند، محصول ساخته شده فاقد کارایی خواهد بود. باید پیش از آن که برش ورودی انشعاب انجام شود، نسبت به این مهم اقدام کرد تا سایز برش دقیق و درست باشد. اگر پیش از برش محل ورودی، مسأله فیت کردن اتفاق نیفتد بدیهی است که در نصب فیتینگ روی لوله به مشکل برخواهیم خورد.

در صورت عدم لحاظ این نکته زمانی که عیتینگ را روی لوله نصب می کنیم اعوجاج و دفرمه شدن ناشی از قشار به فیتینگ، محل نیپل آن را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد و ممکن محصول ساخته شده کارایی خود را از دست بدهد.

  • در خصوص جوشکاری اسپلیت تی روی لوله نیز باید به نکته ذکر شده در آیتم اول توجه داشت. جوشکاری پدهای این فیتینگ روی همدیگر انجام می شود و نه لوله. به این معنا که خط جوشی که طول دو پد را به هم متصل می کند باید دقیقاً دو پد را به هم جوش دهد، نه این که پدها روی لوله جوشکاری شوند.

معمولاً برای اطمینان از حصول به این هدف، بین دو پد بک استریپ قرار داده می شود تا به واسطه آن خط جوش نه لوله و اسپلیت تی، بلکه دو پد این فیتینگ را به هم متصل کند.

  • این فیتینگ در مقایسه با سایر فیتینگ ها وزدن بیشتری داشته و فشار بیشتری بر لوله وارد می کند. بنابراین باید توجه داشت که اگر می توان از یک اتصال دیگر استفاده کرد، دلیلی بر نصب اسپلیت تی روی لوله وجود نخواهد داشت، چرا که وزن بالا و بی مورد آن می تواند لوله را از شکل بیاندازد و منحرف کند.

بنابراین استفاده از آن تحت هر شرایطی توصیه نمی شود. البته با توجه به اینکه اسپلیت تی به عنوان یکی از مستحکم ترین و با ثبات ترین تجهیزات انشعاب خطوط  پتروشیمی و پالایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد  و ایجاد این فیتینگ جهشی بزرگ را در بهره برداری از خطوط جدید مجتمع های پتروشیمی و پالایشگاه داشته است. ولی به عنوان یک فیتینگ دائمی از لحاظ سایز و ابعاد دارای محدودیت هایی در اجراست. به طوری که با وجود تمامی مزایا و استحکامی که این فیتینگ داراست استفاده از آن در برخی موارد هیچ گونه توجیهی ندارد. یک از مواردی که استفاده از این فیتینگ را دچار مشکل می سازد ایجاد انشعاب در لوله هایی با سایز های بسیار بزرگ می باشد.

با توجه به اینکه فیتینگ اسپلیت تی به طور کمربندی و کامل دور محیط لوله اصلی قرار می گیرد. تولید آن در سایز های بسیار بالا با توجه به هزینه های ساخت و مونتاژ کاری و زمان بر بودن مراحل جوشکاری و مونتاژ فیتینگ ، ایجاد این فیتینگ مقرون به صرفه نمی باشد. همچنین اسپلیت تی در سایز های بسیار بالا  دارای وزن بالایی می باشد که همین امر پس از نصب فیتینگ بر روی خط لوله اصلی ممکن است باعث دفرمه شدن خط اصلی لوله گردیده و تبعات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

لازم به ذکر است در مواردی که نیاز به استفاده از فیتینگ اسپلیت تی حتی در سایز های بالای خطوط لوله می باشد پس از نصب فیتینگ و ایجاد انشعاب بر روی لوله حتما بایستی نسبت به ایجاد تکیه گاهی مناسب در محل ایجاد انشعاب اقدامات لازم از طریق کارفرما مبذول گردد تا از ایجاد دفرمگی احتمالی لوله در محل فیتینگ جلوگیری شود.

ساحت split tee و نصب
نصب و فیت آپ اسپلیت تی روی لوله

یکی دیگر از مواردی که برای ایجاد فیتینگ نمی توان از اسپلیت تی استفاده نمود ایجاد انشعاب بر روی مخازن می باشد از آنجا که فیتینگ اسپلیت تی یک فیتینگ کمربندی و محیطی می باشد نمی توان از آن برای ایجاد انشعاب بر روی مخازن استفاده نمود. چرا که مخازن دارای قطر بزرگ هستند و ایجاد فیتینگی که بتواند قطر مخزن را بپوشاند غیر ممکن است.  بنابر این برای ایجاد انشعاب بر روی بدنه مخازن از روش سدل نیپل استفاده می شود.

در ایجاد انشعاب بر روی لوله هایی با سایز پایین که فشار جریان سیال یا گاز در آنها پایین می باشد در صورت صلاحدید مهندسین ناظر می توان از روش های دیگری برای ایجاد انشعاب بر روی خطوط لوله استفاده نمود.

با توجه به تمامی محدودیت های ذکر شده در بالا فیتینگ اسپلیت تی یکی از متداول ترین و به روز ترین فیتینگات انشعابی صنعت نفت و گاز محسوب می گردد.