اسپلیت تی تحت عنوان اتصال سه راهی خط لوله شناخته می شود. این اتصال یکی از مقاوم ترین اتصالات خطوط لوله برای اجرای عملیات هات تپ است. عملیات هات تپ یا کار گرم، به روزترین عملیات برای انشعاب گیری و توسعۀ خطوط لوله است که در پالایشگاه ها، مجتمع های پتروشیمی، نیروگاه ها یا در سطح شهرها برای انتقال آب و گاز شهری، گسترده شده اند. این عملیات بر روی لوله های تحت فشار با سایزهای مختلف انجام می شود. لوله تحت فشار یعنی لوله ای که درون آن جریانی از سیالات مختلف وجود دارد و از آن در مناطق و واحدهای مختلفی، بهره برداری صورت می گیرد. گاهی اوقات نیاز است تا انشعابی از این خطوط لوله گرفته شود و یا این خطوط را در برخی مناطق که دچار آسیب شده اند، تعمیر کرد. در عملیات هات تپ ، برای انشعاب گیری از این خطوط لوله و یا تعمیر آن ها، بهره برداری از این خطوط را قطع نمی کنند و مادامی که این خطوط در حال سرویس دهی و خدمات رسانی هستند و درون آن ها جریان برقرار است، عملیات انشعاب گیری و یا تعمیری بر روی آن ها انجام می شود.
اما ابتدایی ترین تجهیزی که برای اجرای عملیات هات تپ لازم است، نصب اتصالات بر روی خط لوله است.
اسپلیت تی اتصالی است سه راهی که بر روی خطوط لوله نصب می شود و پس از نصب، مسیری سه راهی را بر روی خط لوله به وجود می آورد. این اتصال می تواند با استفاده از جوشکاری یا به روش مکانیکی بر روی خط لوله نصب شود. اما پیش از نصب اتصالات بر روی خط لوله باید شرایط خط لوله را به شکلی دقیق مورد بررسی قرار داد تا هم بتوان نوع اتصال را مشخص کرد و اگر نوع اتصال اسپلیت تی بود، از بین اسپلیت تی جوشی و اسپلیت تی مکانیکی متناسب ترین اتصال با خط لوله را برگزید و یا پس از انتخاب اسپلیت تی جوشی به عنوان اتصال خط لوله، شرایط جوشکاری آن را بر روی لوله مورد ارزیابی قرار داد.
برای انتخاب بهترین و متناسب ترین اتصال برای خط لوله، یک تیم مهندسی و ارزیابی، در اولین اقدامات خود برای مهیا کردن بستر عملیات هات تپ، عازم محل عملیات در سطح شهر، محیط پالایشگاه یا واحد پتروشیمی می شوند. در منطقۀ عملیاتی خط لوله مورد بررسی قرار می گیرد. اگر خط لوله در سایز مناسبی برای نصب اتصال اسپلیت تی بود، جنس لوله را مورد بررسی قرار می دهند که آیا اصلا جوشکاری روی خط لوله، امکان پذیر است یا خیر. این مساله فقط با در نظر گرفتن جنس خط لوله مشخص می شود. معمولا بر روی تمامی لوله های فلزی عملیات جوشکاری انجام می شود. اما یکی از پارامترهای بازدارنده برای عملیات جوشکاری، ضخامت خط لوله است. اگر دیوارۀ لوله، ضخامت مناسبی برای جوشکاری نداشته باشد، اجرای عملیات جوشکاری بر روی آن خطرناک و مخالف با دستورالعمل های ایمنی خواهد بود. جوشکاری بر روی لوله های با ضخامت کم که تحت فشار هستند و درون آن جریان برقرار است ممکن است با توجه به ماهیت سیال درون خط لوله، وقوع آتش سوزی و یا انفجار را به دنبال داشته باشد. همان طور که می دانید سیالات گازی و مایعات مختلف به راحتی می توانند با حرارت دچار فعل و انفعالات شیمیایی و به دنبال آن اتشعال و انفجار شوند. بنابراین عملیات جوشکاری تنها بر روی خطوط لولۀ تحت فشاری امکان پذیر است که از ضخامت مناسب دیواره، برخوردار باشند.
ضخامت سنجی خطوط لوله در هات تپ
برای ارزیابی میزان ضخامت خط لوله، دستگاهی به نام ضخامت سنج استفاده می شود. برای ضخامت سنجی خطوط لوله نیازی نیست تا خط لوله را از سرویس خارج کنند و یک قسمت آن را برش دهند تا ضخامت آن را توسط ابزارآلاتی مثل کولیس که در قدیم مورد استفاده قرار می گرفتند، اندازه گیری کنند. در عملیات هات تپ و یا در تمامی عملیات هایی که نیاز به ضخامت سنجی لوله دارند، از ضخامت سنج های اولتراسونیک استفاده می شود. این ضخامت سنج ها زمان رفت و برگشت صوت را به درون دیوارۀ لوله اندازه گیری می کنند و با استفاده از فرمول ها و اجزایی که درون خود دارند، این زمان را مبدل به عددی که نشان دهندۀ ضخامت خط لوله است خواهند کرد.
ضخامت سنجی، تستی غیر مخرب است. یعنی برای ارزیابی یا بررسی خطوط لوله به لحاظ ضخامت هیچ گونه آسیبی از طرف این ابزار به خط لوله وارد نمی شود.
نحوه کار ضخامت سنج اولتراسونیک
همان طور که می دانیم، سرعت صوت در هر ماده، به جنس و خصوصیات فیزیکی آن ماده بستگی دارد. امواج صوت، مانند امواج نوری در برخورد با هر محیطی رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند. این امواج پس از برخورد با هر ماده ای ممکن است جذب، منتشر و یا منعکس شوند.
در دستگاه اولتراسونیک از یک پراب به منظور ارسال امواج اولتراسونیک به سمت لوله استفاده می شود. پراب ها تجهیزاتی هستند که دستگاه های الکتریکی (در این جا ضخامت سنج) را به قطعه ی پایه (در این جا لوله) متصل می کنند. امواج صوتی، از دستگاه ضخامت سنج و توسط پراب در دیوارۀ لوله نفوذ می کند. امواج صوتی منعکس شده توسط گیرندۀ پراب دریافت می شوند. زمان رفت و برگشت صوت در دیوارۀ لوله در این زمان توسط دستگاه ضخامت سنج اندازه گیری می شود و با استفاده از عدد سرعت صوت درون لوله (منحصر به جنس و خواص فیزیکی لوله)، ضخامت لوله را به دست می آورد.
شرکت اینسایز یکی از بهترین تولیدکنندگان ابزار اندازه گیری و دقیق در جهان است که نمایندگی های مختلفی برای فروش محصولات اورجینال این شرکت در کشورمان وجود دارد. تیم پیشگام صنعت ابزار با بهره گیری از ضخامت سنج های اولتراسونیک این شرکت سازنده، عملیات ارزیابی ضخامت خطوط لوله را به درستی و با دقت هرچه تمام تر انجام خواهد داد.
ساخت اسپلیت تی پس از ضخامت سنجی
در نهایت اگر ضخامت لوله مناسب برای عملیات جوشکاری بود، از اسپلیت تی جوشی، به عنوان اتصال حاضر در عملیات استفاده می شود.
ابتدا ابعاد ساخت اسپلیت تی مشخص می شود و سپس نقشۀ آن توسط طراح، طرح ریزی می شود پس از آن نقشه را در اختیار ناظر قرار می دهند تا با نظارت بر تیم جوشکار، برشکار و غیره ساخت اسپلیت تی را به مرحلۀ اجرا بگذارند.
